Nieuwsbericht 23

Samenvatting Energiedashboard ANWB 2025

22 oktober 2025

 

De Nederlandse energiemarkt bevindt zich in een transitiefase. Waar energie voorheen centraal werd opgewekt en de consument vooral een passieve afnemer was, schuift de rol van huishoudens steeds meer op richting actieve deelnemer. Elektrificatie, stijgende energiekosten en de groei van lokale energieopwekking zorgen voor nieuwe mogelijkheden, maar ook voor onzekerheden. De centrale vraag is hoe huishoudens grip houden op hun energierekening in een snel veranderend energiesysteem?

 

Van verbruiker naar prosument

De overstap van fossiele brandstoffen naar duurzame energiebronnen verandert het speelveld ingrijpend. Zon en wind bepalen steeds vaker de beschikbaarheid van energie, wat leidt tot variabele prijzen en momenten van netcongestie. Waar het gasverbruik afneemt, stijgt de vraag naar elektriciteit – niet alleen vanwege elektrische auto’s en warmtepompen, maar ook door de groei van eenpersoonshuishoudens en technologische toepassingen in huis. Dat vraagt van consumenten: niet langer simpelweg verbruiken, maar slim verbruiken. Steeds meer Nederlanders kiezen daarom voor zonnepanelen, thuisbatterijen of dynamische energiecontracten waarmee zij hun verbruik kunnen afstemmen op goedkope uren.

 

Niet iedereen kan meebewegen

Uit onderzoek blijkt dat driekwart van de Nederlanders de energietransitie belangrijk vindt. Tegelijkertijd blijft de daadwerkelijke actie achter. De meest laagdrempelige stap – minder energie verbruiken – wordt door 64 % van de huishoudens gezet. Gedrag zoals verbruik verschuiven naar daluren of investeren in eigen opwekking is minder ingeburgerd. De reden daarvoor is helder: geld en kennis vormen de grootste barrières. Ruim 45 % van de Nederlanders maakt zich zorgen om de stijgende energierekening. Huurders en huishoudens met een laag inkomen ervaren een gebrek aan handelingsvrijheid: zij hebben minder investeringsruimte en minder inspraak in isolatie of opwekking.

 

De rol van geld

Het financiële voordeel is de belangrijkste motivatie om mee te bewegen in de energietransitie. Maar investeren om te besparen is niet voor iedereen haalbaar. Consumenten die wél investeren – bijvoorbeeld in zonnepanelen, isolatie of een dynamisch contract – winnen aan controle én profiteren van lagere energielasten. De rest dreigt achter te blijven, wat zal leiden tot een energiekloof tussen mensen die kunnen profiteren en mensen die afhankelijk blijven van dure contractvormen en piekprijzen.

 

De weg naar meer grip op de energierekening

Huishoudens zien de volgende handelingsperspectieven die direct invloed hebben op hun energiekosten:

1. Verbruik verminderen – isoleren, gedrag aanpassen en overstappen op efficiëntere technologie.

2. Verbruik verplaatsen – slim gebruikmaken van momenten waarop stroom goedkoper is, bijvoorbeeld via een dynamisch contract.

3. Zelf opwekken en opslaan – zonnepanelen en batterijsystemen inzetten om minder afhankelijk te zijn van het net.

Binnen deze routes zijn er zowel laagdrempelige acties (zoals korter douchen of het uitstellen van wasjes) als grotere investeringen (zoals een thuisbatterij of laadpaal). De uitdaging is om voor elk huishouden duidelijke en haalbare stappen zichtbaar te maken.

 

Rol van overheid en markt

Een groot deel van de verantwoordelijkheid voor de energietransitie wordt door consumenten bij de overheid gelegd. Zij verwachten duidelijke regelgeving, financiële ondersteuning en infrastructuur die de groei van duurzame energie mogelijk maakt. Bedrijfsleven en energieaanbieders worden gezien als cruciale spelers die transparantie en eerlijke tarieven moeten garanderen.

Zonder voorspelbaar beleid en toegankelijke oplossingen bestaat het risico dat vooral de ‘snelle instappers’ profiteren, terwijl andere groepen afhaken. Dat maakt de transitie niet alleen een technologische uitdaging, maar vooral ook een sociale.

 

Conclusie

De energietransitie biedt veel kansen: lagere energielasten, meer autonomie en een toekomstbestendige samenleving. Maar om iedereen mee te krijgen, is meer nodig dan alleen technologie. Heldere keuzes, begrijpelijke informatie en eerlijke toegang tot oplossingen bepalen of huishoudens daadwerkelijk grip krijgen op hun energierekening. Wie kan investeren, profiteert. Wie niet meekomt, betaalt de prijs. De grote opgave voor de komende jaren is daarom niet alleen het verduurzamen van energie, maar het democratiseren van energievoordeel.

 

Dit artikel is gebaseerd op een recente publicatie van ANWB